Łukasz Zawada – fotograf zabrzańskich podziemi

Niewątpliwie jedną z wizytówek Zabrza jest Sztolnia Królowa Luiza, jedna z największych budowli hydrotechnicznych końca XVIII w. i początku XIX w. Jej podziemne korytarze są unikalnym górniczym obiektem na skalę co najmniej europejską. Kompleks Sztolnia Królowa Luiza, którego główną atrakcją jest najdłuższy podziemny spływ łodziami w Polsce, to połączenie dwóch historycznych obiektów – zabrzańskiego odcinka zrewitalizowanej Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej oraz Kopalni Królowa Luiza, która wraz z Kopalnią Król w Chorzowie zalicza się do najstarszych państwowych pruskich kopalni na terenie Śląska.

Według zamysłów budowniczych sztolni miała ona pełnić funkcję głównie odwadniającą, udostępniającą nowe pokłady, ale także transportową  – podziemnym kanałem sztolniowym wyprowadzano wydobyty urobek na powierzchnię, a następnie spławiano go Kanałem Kłodnickim do zakładów przemysłowych na terenie Prus, w tym do Berlina. Transport wodny odbywał się od 1806 do lat czterdziestych XIX w. Wraz z rozwojem przemysłu traciła na znaczeniu. Do lat 70 XIX wieku pełniła funkcje odwadniające dla Kopalni Król w Chorzowie, a potem powoli o niej zapomniano, ostatecznie zamurowując wylot do sztolni w połowie XX wieku.

Obecnie sztolnia przeżywa drugie życie. Dzięki pozyskanym środkom finansowym i staraniom m.in. włodarzy miasta Zabrze oraz Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu możliwe było przeprowadzenie gruntownych górniczych prac, aby zamurowane pół wieku temu podziemne korytarze udostępnić dla ruchu turystycznego. Prace górnicze trwały nieprzerwanie 9 lat (2009 – 2018), a efekt tych prac dostrzeżono również poza granicami naszego kraju. Spośród wielu znamienitych nagród otrzymanych przez Muzeum znajduje się otrzymana w 2019 roku Nagroda Dziedzictwa Europejskiego – Europa Nostra, zwana „Oskarem w dziedzinie rewitalizacji”.

Spotkanie autorskie z Łukaszem Zawadą

Praca wielu osób odegrała kluczową rolę w wielkim przedsięwzięciu, jakim było rekonstruowanie zabrzańskiego odcinka sztolni. Jednym z herosów, pracujących w niemożliwie trudnych, podziemnych warunkach był Łukasz Zawada, z którym spotkanie autorskie zorganizował 9 listopada br. Dzielnicowy Ośrodek Kultury w Zabrzu-Biskupicach. Łukasz Zawada, jako fotograf towarzyszył współczesnym górnikom w ich pracy pod ziemią od samego początku. Na co dzień zatrudniony w Pracowni Digitalizacji Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu, gdzie odpowiada na dokumentowanie stanu technicznego obiektów górniczych. Hobbistycznie zapalony grotołaz i nurek głębinowy. Obecnie rozwija swoje pasje na Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu na kierunku fotografia.

Fotografie Łukasza Zawady opowiadają współczesną historię sztolni. Jego zdjęcia utrwalają każdy etap rewitalizacji. Są reportażem dokumentującym niewyobrażalnie ciężkie warunki pracy górników (takie jak ciemność, klaustrofobiczne przestrzenie, wszechobecny muł), którzy pracowali przy rewitalizacji sztolni. Fotografie w przyszłości będą także pomocne w eksplorowaniu nieodkrytych dotąd podziemnych korytarzy.

Prelekcja podziemnych fotografii

Spotkanie autorskie z Łukaszem Zawadą przyciągnęło do Dzielnicowego Ośrodka Kultury w Zabrzu-Biskupicach szerokie grono osób. Wiedza techniczna zaproszonego gościa o wykonywaniu fotografii w wyjątkowych, podziemnych warunkach zainteresowała zwłaszcza miłośników fotografii, którzy swoje umiejętności w tej dziedzinie doskonalą na kursach organizowanych przez dzielnicowy ośrodek. Na spotkaniu nie zabrakło także licznego grona dzieci, dla których opowieści o podziemnych korytarzach ciągnących się pod Zabrzem wydają się nad wyraz tajemnicze i pociągające.

Tekst i foto: Katarzyna Girycka